Kto zgodnie z prawem winien wykonywać przeglądy okresowe i serwis urządzeń przeciwpożarowych oraz innych systemów związanych z bezpieczeństwem budynków i ludzi.
W celu odpowiedzi na tak postawione pytanie należy sięgnąć do rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 109, poz. 719 ze zm.). Zgodnie z § 3 ust.2, ust.3 ww. rozporządzenia urządzenia przeciwpożarowe oraz gaśnice przenośne i przewoźne, zwane dalej „gaśnicami”, powinny być poddawane przeglądom technicznym i czynnościom konserwacyjnym, zgodnie z zasadami i w sposób określony w Polskich Normach dotyczących urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic, w dokumentacji techniczno-ruchowej oraz w instrukcjach obsługi, opracowanych przez ich producentów. Przeglądy techniczne i czynności konserwacyjne powinny być przeprowadzane w okresach ustalonych przez producenta, nie rzadziej jednak niż raz w roku.
Z kolei stosownie do § 2 ust. 1 pkt 9 ww. rozporządzenia urządzenia przeciwpożarowe – są to urządzenia (stałe lub półstałe, uruchamiane ręcznie lub samoczynnie) służące do zapobiegania powstaniu, wykrywania, zwalczania pożaru lub ograniczania jego skutków, a w szczególności: stałe i półstałe urządzenia gaśnicze i zabezpieczające, urządzenia inertyzujące, urządzenia wchodzące w skład dźwiękowego systemu ostrzegawczego i systemu sygnalizacji pożarowej, w tym urządzenia sygnalizacyjno-alarmowe, urządzenia odbiorcze alarmów pożarowych i urządzenia odbiorcze sygnałów uszkodzeniowych, instalacje oświetlenia ewakuacyjnego, hydranty wewnętrzne i zawory hydrantowe, hydranty zewnętrzne, pompy w pompowniach przeciwpożarowych, przeciwpożarowe klapy odcinające, urządzenia oddymiające, urządzenia zabezpieczające przed powstaniem wybuchu i ograniczające jego skutki, kurtyny dymowe oraz drzwi, bramy przeciwpożarowe i inne zamknięcia przeciwpożarowe, jeżeli są wyposażone w systemy sterowania, przeciwpożarowe wyłączniki prądu oraz dźwigi dla ekip ratowniczych.
Zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 roku o ochronie przeciwpożarowej (t. j.: Dz. U. z 2021 roku poz. 869)osoba fizyczna, osoba prawna, organizacja lub instytucja korzystające ze środowiska, budynku, obiektu lub terenu są obowiązane zabezpieczyć je przed zagrożeniem pożarowym lub innym miejscowym zagrożeniem. Właściciel, zarządca lub użytkownik budynku, obiektu lub terenu, a także podmioty korzystające ze środowiska, budynku, obiektu lub terenu, ponoszą odpowiedzialność za naruszenie przepisów przeciwpożarowych.
Stosownie zaś do art. 4 ust. 1 ww. ustawy właściciel budynku, obiektu budowlanego lub terenu, zapewniając ich ochronę przeciwpożarową, jest obowiązany m.in.:
1) przestrzegać przeciwpożarowych wymagań techniczno-budowlanych, instalacyjnych i technologicznych;
2) wyposażyć budynek, obiekt budowlany lub teren w wymagane urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice;
3) zapewnić konserwację oraz naprawy urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic w sposób gwarantujący ich sprawne i niezawodne funkcjonowanie.
Na marginesie jedynie dodać należy, iż zgodnie z art. 4 ust. 1a ustawy o ochronie przeciwpożarowej odpowiedzialność za realizację obowiązków z zakresu ochrony przeciwpożarowej, o których mowa wyżej, stosownie do obowiązków i zadań powierzonych w odniesieniu do budynku, obiektu budowlanego lub terenu, przejmuje – w całości lub w części – ich zarządca lub użytkownik, na podstawie zawartej umowy cywilnoprawnej ustanawiającej zarząd lub użytkowanie. W przypadku zaś, gdy umowa taka nie została zawarta, odpowiedzialność za realizację obowiązków z zakresu ochrony przeciwpożarowej spoczywa na faktycznie władającym budynkiem, obiektem budowlanym lub terenem.
Ze wskazanych wyżej przepisów prawa wynika zatem m.in. obowiązek, ciążący co do zasady na właścicielu budynku, obiektu, terenu, polegający na zapewnieniu konserwacji, a także napraw urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic w sposób gwarantujący ich sprawne i niezawodne funkcjonowanie.
Cytowana wyżej regulacja prawna nie tylko nakłada na właściciela obiektu obowiązek konserwacji i napraw urządzeń przeciwpożarowych, ale także wskazuje, że sposób wykonywania tych czynności winien zapewnić sprawność urządzeń oraz niezawodność ich funkcjonowania.
Brak wykonania wskazanych wyżej obowiązków bądź ich wykonywanie w sposób nienależyty mogą skutkować m.in. wydaniem stosownej decyzji przez komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej. Bowiem zgodnie z art. 26 ust. 1 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 roku o Państwowej Straży Pożarnej (t. j.: Dz. U. z 2020 roku poz. 1123 ze zm.) komendant powiatowy (miejski) Państwowej Straży Pożarnej, w razie stwierdzenia naruszenia przepisów przeciwpożarowych, uprawniony jest w drodze decyzji administracyjnej do:
1) nakazania usunięcia stwierdzonych uchybień w ustalonym terminie;
2) wstrzymania robót (prac), zakazania używania maszyn, urządzeń lub środków transportowych oraz eksploatacji pomieszczeń, obiektów lub ich części, jeżeli stwierdzone uchybienia mogą powodować zagrożenie życia ludzi lub bezpośrednie niebezpieczeństwo powstania pożaru.
Ponadto naruszenie przepisów ochrony przeciwpożarowej może wypełniać znamiona wykroczenia. Stosownie bowiem do art. 82 § 1 pkt 3 ustawy z dnia 20 maja 1971 roku – Kodeks wykroczeń (t. j.: Dz. U. z 2021 roku poz. 281 ze zm.) za dokonywanie czynności, które mogą spowodować pożar, jego rozprzestrzenianie się, utrudnienie prowadzenia działania ratowniczego lub ewakuacji, polegających na używaniu instalacji, urządzeń i narzędzi niepoddanych wymaganej kontroli lub niesprawnych technicznie albo użytkowaniu ich w sposób niezgodny z przeznaczeniem lub warunkami określonymi przez producenta, jeżeli może się to przyczynić do powstania pożaru, wybuchu lub rozprzestrzeniania ognia, grozi kara aresztu, grzywny albo kara nagany. Tej samej karze podlega także, zgodnie z art. 82 § 2 pkt 3 Kodeksu wykroczeń ten kto, będąc obowiązany na podstawie przepisów o ochronie przeciwpożarowej do zapewnienia warunków ochrony przeciwpożarowej obiektu lub terenu, nie dopełnia obowiązków polegających na utrzymywaniu urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic w stanie pełnej sprawności technicznej i funkcjonalnej.
Oczywiście wskazane wyżej konsekwencje prawne braku lub niewłaściwej realizacji obowiązków nie są jedynymi. Dodatkowa – tym razem już bardzo surowa odpowiedzialność może zaistnieć w sytuacji, gdy wybuchnie pożar, podczas którego urządzenia gaśnicze nie zadziałają w ogóle, bądź nie zadziałają w pełnym zakresie. Wówczas, w oparciu o 415 kodeksu cywilnego, bądź w oparciu o art. 435 kodeksu cywilnego, poszkodowani (pracownicy zakładu, ich rodziny, czy też inne osoby) będą mogli domagać się naprawienia szkody poprzez m.in. zapłatę odpowiednich kwot pieniężnych, nierzadko bardzo wysokich (np. w razie śmierci, czy też trwałego kalectwa). Ponadto w przypadku pożaru, którego następstwem będzie uszkodzenie ciała, czy śmierć pracownika, osobom odpowiedzialnym za zarządzanie zakładem grozi nawet odpowiedzialność karna.
Należy też pamiętać, iż w przypadku posiadania przez zakład ubezpieczenia od pożaru i innych tego typu zdarzeń, firma ubezpieczeniowa może odmówić wypłaty odszkodowania, gdyby zostało ustalone, że przegląd urządzeń przeciwpożarowych, czy też ich konserwacja, były przeprowadzane niezgodnie z przepisami. Właściciel budynku (obiektu, terenu) może wykazać, że zapewnił odpowiedni sposób konserwacji, czy też napraw urządzeń chroniących przed pożarem przede wszystkim dokładając najwyższej staranności przy wyborze podmiotu, który na jego rzecz taką usługę będzie wykonywał, bądź zatrudniając we własnym zakresie odpowiednio wykwalifikowaną i doświadczoną kadrę, która będzie wykonywała te czynności. Należy dodać, iż podmiot serwisujący winien spełniać wymagania określone przez producenta urządzeń – gdyż tylko w ten sposób można zapewnić niezawodność funkcjonowania instalacji.
radca prawny Anna Wyrwa- Antoniak